Prof. dr hab. inż. Antoni Neyman

Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn
Wydział Mechaniczny Politechniki Gdańskiej

1. Rys historyczny

Politechnika Gdańska obchodzi w roku akademickim 2004/2005 100 lecie istnienia jako wyższa uczelnia techniczne i 60 lecie jako polska uczelnia.

Dekretem Krajowej Rady Narodowej z dnia 24 maja 1945 r. niemiecka uczelnia techniczna, wzniesiona w 1904 r., została przekształcona w polską politechnikę. Otwarto 6 wydziałów w tym Wydział Mechaniczny. Wśród 17 utworzonych na wydziale katedr były Katedra Elementów Maszyn i Katedra Rysunku Technicznego.

Pierwszym kierownikiem Katedry Elementów Maszyn został prof. dr inż. Adolf Polak, prof. Politechniki Lwowskiej (członek Polskiej Akademii Nauk), kierownikiem Katedry Rysunku Technicznego został prof. inż. Władysław Florjański, też prof. Politechniki Lwowskiej. Te dwie katedry przechodząc ciąg kolejnych zmian organizacyjnych weszły w skład obecnie noszącej nazwę Katedry Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn.

Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn od początku swojej działalności specjalizowała się w konstruowaniu maszyn i urządzeń oraz w pracach związanych z inżynierią łożyskowania i tribologią.

Profesor Polak z zespołem współpracowników skonstruował pierwszą polską główną okrętową maszynę parową typu ML8a o mocy 1300 KM, nadzorował jej uruchomienie i zainstalowanie na pierwszym polskim pełnomorskim statku rudowęglowcu s/s "Sołdek" .

Skonstruował także szereg nowych maszyn i mechanizmów okrętowych; między innymi maszynę parową typu MC10a o mocy 1600 KM i turbinę typu TP8 o mocy 700 KM na parę odlotową, specjalne pompy okrętowe - zenzowe, powietrzne, skroplinowe, olejowe, maszynę parową sterową typu MS120 wraz z urządzeniem sterowym o momencie 30.000 Nm, łożysko oporowe wału głównego typu Michella, dwustopniową przekładnią zębatą ze sprzęgłem hydrokinetycznym o mocy 700 KM i inne urządzenia.

Kolejny kierownik katedry prof. Tadeusz Gerlach, wspólnie z prof. Kazimierzem Zygmuntem (trzecim kierownikiem katedry) byli twórcami m.in. znanych i stosowanych na całym świecie przebijaków gruntu "kretów".

Prof. Kazimierz Zygmunt zapoczątkował budowę laboratorium tribologicznego. W latach siedemdziesiątych w katedrze utworzono nowoczesne, wyposażone w wiele unikatowych w skali światowej maszyn badawczych, laboratorium tribologiczne przeznaczone głównie do badań łożysk ślizgowych i podstawowych badań tribologicznych. Głównym organizatorem i kierownikiem zespołu konstrukcyjnego pracowników katedry tworzącego stanowiska badawcze był doc. dr inż. Olgierd Olszewski. Kolejnymi kierownikami katedry kontynuującymi i rozwijającymi jej tradycyjny obszar działalności naukowo badawczej i konstrukcyjnej byli: doc. dr inż. Kazimierz Iwanowski, doc. dr inż. Ryszard Maciakowski, doc. dr inż. Olgierd Olszewski i aktualny kierownik prof. dr hab. inż. Antoni Neyman.

Katedra liczy obecnie 18 nauczycieli akademickich oraz pięciu emerytowanych nauczycieli akademickich zatrudnionych na godzinach zleconych. W Katedrze zatrudnionych jest ponadto 3 pracowników technicznych i 1 administracyjny.

Aktualny skład osobowy Katedry:
1. Prof. dr hab. inż. Antoni Neyman - kierownik katedry
2. Dr hab. inż. Jan Sikora prof. nadzw.
3. Dr inż. Leszek Dąbrowski adiunkt
4. Dr inż. Krzysztof Druet adiunkt
5. Dr inż. Rafał Gawarkiewicz adiunkt
6. Dr inż. Szymon Grymek adiunkt
7. Dr inż. Waldemar Karaszeski adiunkt
8. Dr inż. Jacek Igor Łubiński adiunkt
9. Dr inż. Artur Olszewski adiunkt
10. Dr inż. Paweł Romanowski adiunkt
11. Dr inż. Bogusław Siwek adiunkt
12. Dr inż. Michał Wasilczuk adiunkt
13. Dr inż. Wojciech Majewski st. wykładowca
14. Dr inż. Jerzy Sadaj st. wykładowca
15. Mgr inż. Zbigniw Gadomski st. wykładowca
16. Mgr inż. Marek Łubniewski wykładowca
17. Mgr inż. Grzegorz Rotta asystent
18. Mgr inż. Michał Wodtke asystent
19. Doc. dr inż. Olgierd Olszewski - emeryt
20. Dr inż. Jak Kłopopcki - emeryt
21. Dr inż. Marek Kochanowski - emeryt
22. Mgr inż. Alojzy Rigall - emeryt
23. Mgr inż. Antoni Chrzan - emeryt

Pracownicy techniczni

Mgr inż. Jerzy Gliwiński
Inż. Mirosław Jarzembowski
Techn. Jacek Łuczywo

Pracownik administracyjny

Mgr inż. Angelika Poturaj



Zdjęcie zespołu pracowników Katedry

2. Zakres działalności Katedry

Obecnie działalność naukowo - badawcza Katedry koncentruje się wokół kilku obszarów scharakteryzowanych poniżej:

• Badania podstawowe i aplikacyjne w dziedzinie inżynierii łożyskowania i tribologii, w tym szczególnie:
  • metodyka badań i optymalizacja konstrukcji łożysk ślizgowych,
  • wytrzymałość zmęczeniowa łożysk ślizgowych,
  • materiały ceramiczne w zastosowaniach tribologicznych,
  • problemy łożyskowania turbin wodnych i parowych
  • procesy zużywania w warunkach frettingu,
  • samowzbudne drgania cierne
  • tribologiczne badania materiałów łożyskowych i smarów,
• Badania wytrzymałości powierzchniowej elementów maszyn,
• Badania diagnostyczne maszyn i urządzeń, badania trwałości i niezawodności,
• Konstruowanie i optymalizacja konstrukcji nietypowych maszyn i urządzeń,
• Komputerowe wspomaganie projektowania i pomiarów,
• Analiza konstrukcji maszyn i układów napędowych,
• Obliczeniowa ocena stanu technicznego rurociągów,
• Komputerowo wspomagane prace inżynierskie
• Metodyka badań doświadczalnych.

3. Osiągnięcia zespołu katedry w obszarze tribologii i inżynierii łożyskowania

Do szczególnych osiągnięć Katedry zaliczyć trzeba opracowanie przez doc. Olszewskiego łożyska ślizgowego wzdłużnego nowej generacji z odkształcalnym pierścieniem panwiowym zamiast tradycyjnych klocków, badania nad wdrożeniem wybranych materiałów ceramicznych w węzłach ślizgowych, skonstruowanie szeregu specjalnych łożysk antywibracyjnych wdrożonych w wielu turbinach parowych produkowanych przez ABB Zamech (obecnie Alstom Power Zamech) oraz modernizację układów łożyskowych w całym szeregu turbin wodnych. Do najważniejszych osiągnięć pracowników Katedry należy także skonstruowanie specjalnego, oryginalnego, ceramicznego, poprzecznego łożyska ślizgowego, o konforemnych powierzchniach ślizgowych.

W katedrze opracowano specjalny, oryginalny system diagnostyczny pozwalający na bieżąco kontrolować rozkład grubości filmu olejowego w łożysku.

Ważnym osiągnięciem katedry jest także gruntowna modernizacja laboratorium badawczego katedry i jego przeniesienie do nowego pomieszczenia. W ramach inwestycji, wykonanej w latach 1998 -2002, finansowanej przez KBN, podjętej przez cały zespół katedry, wymieniono we wszystkich stanowiskach badawczych układy obciążające (hydrauliczne) wprowadzając nowoczesne, zwarte stacje zasilające. Wykonano nowe układy napędowe z falownikowym zasilaniem. Wykonano nowe układy pomiarowe. Potencjał badawczy powiększony został o kilka nowych stanowisk badawczych: maszynę MWO do badań zmęczeniowych łożysk ślizgowych poprzecznych oraz dwa testery do badań zmęczeniowych materiałów łożyskowych na próbkach i dwa tribometry do badań skojarzeń ślizgowych w warunkach ruchu posuwisto zwrotnego. Laboratorium przeniesiono do zabytkowego budynku starej kotłowni, gruntownie wyremontowanego i dostosowanego do potrzeb laboratoryjnych. Na październik 2005, w ramach obchodów jubileuszu 60-lecia Politechniki Gdańskiej i 100-lecia politechniki w Gdańsku, planowane jest uroczyste nadanie laboratorium badawczemu Katedry imienia inż. Bogusława Niemkiewicza nieżyjącego, byłego, długoletniego kierownika laboratorium.

2.1. Wykaz projektów badawczych Komitetu Badań Naukowych wykonanych w katedrze

W ostatnich latach wykonano w Katedrze wiele projektów badawczych finansowanych przez KBN, wymieniono je poniżej.
Projekt celowy nr 7 T07C 094 98 C/4037: Ekologiczne łożyska aparatów kierowniczych turbin wodnych Kier. - O. Olszewski, mgr inż. R. Gawarkiewicz, mgr inż. J. Gliwiński, dr hab. inż. J. Sikora, dr inż. W. Majewski, dr inż. A. Olszewski (finansowany przez KBN oraz Elektrownie Szczytowo-Pompowe S.A. w Warszawie).
Projekt badawczy nr 7 T08C 028 09, "Właściwości powłok ceramicznych w skojarzeniach ślizgowych". Kier. - dr inż. O. Olszewski, prof. dr hab. inż. T. Stolarski, dr inż. J. Sikora.
Projekt badawczy nr 7 T07B 014 09, "Badania i diagnostyka eksploatacyjnych uszkodzeń łożysk ślizgowych obciążonych dynamicznie" Kier.- dr inż. J. Sikora, dr inż. J. Kłopocki , dr inż. W. Majewski.
Projekt badawczy 7 T07C 21 10, Określenie skali korzyści płynących z uzyskania w hydrodynamicznym łożysku wzdłużnym idealnego kształtu szczeliny smarowej. Kier - dr inż. M. Wasilczuk, dr inż. O. Olszewski, dr inż. B. Siwek, mgr inż. L. Dąbrowski.
Projekt badawczy nr 7 T07C 047 09, "Badanie wpływu właściwości dynamicznych układu mechanicznego na przebieg i skutki tarcia materiałów ceramicznych" Kier. - dr inż. K. Druet, prof. dr hab. inż. E. Wittbrodt, dr inż.T. Lubiński, mgr inż. H. Olszewski, mgr inż. J. Łubiński.
Projekt badawczy nr 7T07C01216 (1999 - 2001): Rozwój systemów CAD przy wykorzystaniu przetwarzania neuronowego na przykładzie projektowania układów pneumatycznych. Kier. - Prof. W. Tarnowski, dr inż. B. Siwek, dr inż. Sz. Grymek (we współpracy z Katedrą Systemów Sterowania Politechniki Koszalińskiej).
Projekt badawczy nr 7T07C05614 : Opracowanie nowej metody badania właściwości smarnych olejów i smarów plastycznych. Kier. - dr hab. inż. A. Neyman, dr D. Samatowicz, dr inż. P. Romanowski, mgr inż. M. Łubniewski, dr inż. W. Karaszewski, J. Łuczywo.
Projekt badawczy nr 7 T07C 008 17: Prognozowanie trwałości skojarzeń ślizgowych w warunkach występowania drgań. Kier. - dr inż. O. Olszewski, dr inż. M. Wasilczuk prof. A. Neyman, dr inż. L. Dąbrowski, mgr inż. A. Olszewski, mgr inż. R. Gawarkiewicz, mgr inż. J. Gliwiński.
Projekt badawczy nr 8T07C01421: "Badania optymalizacyjne urządzenia do unieruchamiania pola operacji pracującego serca". Okres 2001-2003. Kier. - prof. A. Neyman, dr inż. P. Romanowski, dr inż. L. Dąbrowski, dr hab. med. J. Rogowski, dr hab. med. J. Siebert, mgr inż. M. Wodtke.
Projekt badawczy nr 7T07B 033 19. Badania pęknięć zmęczeniowych w dynamicznie obciążonych warstwach ślizgowych łożysk hydrodynamicznych. Okres 2000 - 2003. Kier. - dr hab. inż. J. Sikora, dr inż. J. Kłopocki, dr inż. W. Majewski, mgr inż. J. Gliwiński, inż. M. Jarzembowski, mgr inż. K. Kurzych, J. Łuczywo.
Projekt badawczy nr 8 T07C 03921: Powierzchniowa wytrzymałość zmęczeniowa azotku krzemu. Okres 2001-2003, Kier. dr inż. W. Karaszewski, J. Łuczywo.
Projekt badawczy (promotorski) nr 7 T07C 019 17: Badania doświadczalne ceramicznego łożyska poprzecznego o konforemnych powierzchniach ślizgowych. Kier. - prof. A. Neyman, mgr inż. A. Olszewski.
Projekt badawczy (promotorski) nr 7 T07B 021 15: Badania doświadczalne drgań samowzbudnych wywołanych tarciem w styku wybranych materiałów ceramicznych. Kier. - prof. A. Neyman, mgr inż. J. Łubiński.

2.3. Prace doktorskie wykonane w Katedrze
Imię i nazwisko	Data	Temat pracy doktorskiej	Promotor
Adolf Polak	12.11.53	Na podstawie dorobku, decyzją CKK dla Prac. Nauki Min. Sz. W.
Kazimierz Zygmunt	19.12.59	Podstawy teoretyczne, metody i urządzenia do badań łożysk ślizgowych	Mieczysław Dębicki
Kazimierz Iwanowski	29.01.66	Teoretyczne i doświadczalne studia nad zasadami konstrukcji maszyn do badania zużycia	Kazimierz Zygmunt
Ryszard Maciakowski	18.06.66	O pewnych możliwościach rozszerzenia zakresu stabilnej pracy gazodynamicznych łożysk poprzecznych	Kazimierz Zygmunt
Tadeusz Mularczyk	20.03 67	Badania teoretyczne i doświadczalne regeneracyjnego obrotowego wymiennika ciepła turbiny gazowej	Robert Szewalski
Olgierd Olszewski	27.06.68	Wpływ cech konstrukcyjnych maszyny na obciążalność jej łożysk na przykładzie wysokociśnieniowych pomp zębatych	Kazimierz Zygmunt
Grzegorz Janiszewski	5.06.71	Wstęp do konstrukcyjnych badań rozwojowych sprzęgła podatnego skrętnie o regulowanej sztywności	Kazimierz Zygmunt
Jan Sikora	10.03.73	Badania nad wpływem wybranych, geometrycznych cech konstrukcyjnych na charakterystyki eksploatacyjne łożysk lignostonowych w różnych warunkach smarowania	Kazimierz Iwanowski
Jan Kłopocki	13.07.73	Ocena przydatności układu przetworników indukcyjnych do pomiaru przemieszczeń czopa w łożysku ślizgowym poprzecznym obciążonym dynamicznie	Kazimierz Iwanowski
Marek Kochanowski	15.12.73	Wpływ wybranych cech konstrukcyjnych na charakterystykę dynamiczną sprzęgieł wkładkowych podatnych skrętnie typu ASP	Ryszard Maciakowski
Antoni Neyman	25.09.74	Optymalizacja cech materiałowych łożysk ślizgowych pomp zębatych na podstawie badań obciążalności w wybranych warunkach tarcia	Kazimierz Iwanowski
Tadeusz Stolarski	7.07.75	Próba wyjaśnienia mechanizmu tarcia oraz określenie własności użytkowych łożyska ślizgowego smarowanego mieszaniną smaru ŁT4 i policzterofluoroetylenu	Olgierd Olszewski
Zbigniew Kozakiewicz	12.06.76	Kryteria oceny synchronizatorów blokujących wielostopniowych przekładni zębatych pojazdów trakcyjnych	Wojciech Nowakowski
Mikołaj Wócik	20.11.76	Weryfikacja metod obliczeniowych kół zębatych na zatarcie poprzez badania krajowych olejów przekładniowych na modelowej przekładni zębatej	Ryszard Maciakowski
Tadeusz Łubiński	20.11.76	Wyznaczenie zależności analitycznych między cechami konstrukcyjnymi a obciążalnością samosmarownych lignostonowych łożysk ślizgowych	Olgierd Olszewski
Andrzej Studziński	8.12.76	Analityczny dobór geometrycznych cech konstrukcyjnych odkształconej panewki i oprawy jako metoda zwiększania nośności łożyska	Olgierd Olszewski
Marian Król	23.02.77	Konstrukcja, technologia i badania właściwości użytkowych łożysk ślizgowych o powierzchniach z mikroodciskami	Olgierd Olszewski
Jan Zajączkowski	18.05.77	Badania wpływu geometrycznych cech konstrukcyjnych poprzecznego ślizgowego łożyska okrętowej linii wałów na jego właściwości eksploatacyjnych	Ryszard Maciakowski
Andrzej Darski	12.07.77	Ocena możliwości teoretycznego wyznaczania charakterystyk dynamicznych obciążnika hydraulicznego maszyny do badania łożysk ślizgowych	Marian Cichy
Paweł Romanowski	14.07.78	Wiskozymetr wysokociśnieniowy, metodyka badań i charakterystyki lepkościowe wybranych olejów w warunkach ciśnień do 250 MPa	Olgierd Olszewski
Wojciech Majewski	5.12.79	Hydrauliczny obciążnik stanowiska do badania łożysk ślizg. silników spalinowych	Olgierd Olszewski
Bogusław Siwek	18.02.81	Wpływ cech geometrycznych i materiałowych uzębienia na zatarcie przekładni zębatych	Ryszard Maciakowski
Józef Kozłowski	25.11.81	Własności użytkowe nośnika pneumatycznego z uszczelnieniem oponowym	Ryszard Maciakowski
Andrzej Pałżewicz	26.03.82	Rozpoznanie ziarn mineralnych w warunkach sedymentacji swobodnej	Kazimierz Sztaba
Jerzy Pasiński	30.05.85	Wpływ wymuszeń działających na węzeł ślizgowy na zmianę właściwości użytkowych skojarzenia na przykładzie metalowego sprzęgła ciernego	Olgierd Olszewski
Krzysztof Druet	18.12.85	Badanie wpływu starzenia oleju przekładniowego na pitting modelowego węzła tarcia	Olgierd Olszewski
Dariusz Szwedowicz	10.12.86	Metoda elementów skończonych w zagadnieniach kontaktowych elementów maszyn	Wiesław Ostachowicz
Krzysztof Gerlach	20.05.87	Charakter zjawisk fizyko- mechanicznych w procesie odskorupiania kryla metodą rolkowo- szczelinową na podstawie badań modelowych	Daniel Dutkiewicz
Michał Wasilczuk	30.11.94	Wpływ cech konstrukcyjnych na właściwości hydrodynamicznego łożyska wzdłużnego z podatną płytą ślizgową	Jan K. Włodarski
Szymon Grymek	9.12.96	Metodyka projektowania sztucznych sieci neuronowych do sterowania nieliniowymi procesami mechanicznymi	Wojciech Tarnowski
Leszek Dąbrowski	15.10.97	Pierścieniowa sprężyna płytowa o wielu podporach jako sprężyste podparcie hydrodynamicznego łożyska wzdłużnego	Jan. K. Włodarski
Waldemar Karaszewski	26.04.99	Badania nad możliwością samodocierania się ślizgowych skojarzeń ceramicznych	Antoni Neyman
Jacek Łubiński	19.09.2002	Badania drgań samowzbudnych spowodowanych tarciem w ślizgowych skojarzeniach ceramicznych	Antoni Neyman
Artur Olszewski	13.11.2002	Ceramiczne łożysko poprzeczne o konforemnych powierzchniach ślizgowych	Antoni Neyman
Rafał Gawarkiewicz	18.02.2004	Badanie właściwości tribologicznych bezsmarowych materiałów łożyskowych w warunkach mikrooscylacji stycznych w płaskim skojarzeniu ślizgowym	Jan Sikora

3. Laboratorium Tribologiczne katedry

W działalności naukowo-badawczej Katedry wykorzystywane jest laboratorium przeznaczone do prowadzenia badań głównie z dziedziny inżynierii łożyskowania, tribologii i tribotechniki, wyposażone w wiele unikatowych stanowisk badawczych. Pracownicy katedry mają bogate doświadczenia w prowadzeniu badań o charakterze poznawczym i aplikacyjnym. Laboratorium to pod względem wyposażenia w maszyny do badania łożysk ślizgowych nie ma sobie równych w Polsce a niewiele laboratoriów w Europie może się z nim równać.
Szczególnie cennym wyposażeniem laboratorium jest unikatowy zestaw maszyn do badania łożysk ślizgowych poprzecznych i wzdłużnych oraz zestaw tribometrów do badania tarcia i zużycia w różnorodnych warunkach.
W laboratorium tym poza pracami dla przemysłu zrealizowano części badawcze prawie wszystkich prac kwalifikowanych (doktoraty i habilitacje) pracowników katedry.

3.1. Zespół maszyn do zmęczeniowych badań łożysk ślizgowych poprzecznych

Laboratorium Katedry K. i E. M. wyposażone jest w zestaw urządzeń do zmęczeniowych badań łożysk ślizgowych poprzecznych stanowiących komplet urządzeń badawczych, jakie według pakietu norm ISO 7905/1-4 wymagane są przy wyznaczaniu wytrzymałości zmęczeniowej warstw powierzchniowych w ślizgowych łożyskach poprzecznych poprzez badanie próbek warstwy ślizgowej o różnym stopniu złożoności:
• reakcyjną maszynę łożyskową SMOK,
• maszynę MWO z wirującym wektorem obciążenia,
• testery zmęczeniowe SKMR-1 i SKMR-2.
Rys. 2. Głowica badawcza stanowiska "SMOK" (po lewej stronie) i widok stanowiska (po prawej)
1-wał badawczy, 2-łożysko podporowe, 3-łożysko badane, 4-oprawa łoż. bad., 5-panewka, 6-korbowód, 7-komora górna, 8-komora dolna,	9-tłok, 10-sworzeń, 11-drąg, 12-fundament, 13-płyta, 14-śruba mocująca, 15-korpus obciążnika, 16-śruba obciążnika, 17-zawór zwrotny, 18-zwężka
Podstawowe dane techniczne stanowiska SMOK:
• średnica łożyska d = 52,7 mm,
• obciążenie łożyska do 160 kN.
  Stanowisko składa się z następujących podzespołów:

  głowicy badawczej - generatora zmiennego obciążenia badanego łożyska (rys. 2),

  zespołu napędowego,

  hydraulicznych układów zasilania,

  układu kontrolno-pomiarowego.
Stanowisko MWO
Schemat głowicy badawczej maszyny MWO z wirującym wektorem obciążenia przedstawiono na rys. 3.
Obciążenie badanych łożysk wywołane jest przez wirowanie dynamicznie niewyważonego wału 2 z masami 3. Podpory łożyskowe związane są z belką stabilizującą 6 podpartą w przegubie kulistym 8 i czterech przegubach sprężystych 7. Obciążenie łożysk można regulować przez odpowiedni dobór mas 3 oraz prędkości obrotowej wału 2. Olej doprowadzany jest do badanych łożysk przez system wierceń w wale. Jednocześnie badane są dwa łożyska 1 osadzone w podporach 4.

Testery zmęczeniowe SKMR I i SKMR II

Są to specjalistyczne urządzenia do zmęczeniowych badań półpanewek i próbek z taśmy bimetalowej, przy określonych wymuszeniach i parametrach oleju wypełniającego komorę badawczą (temperatura i ciśnienie).
Tester SKMR I przeznaczony jest do badań wytrzymałości zmęczeniowej wielowarstwowych taśm łożyskowych w różnych środowiskach smarujących przy kontrolowanym poziomie zmiennych ciśnień i kontrolowanej temperaturze obiektu badań.
Tester SKMR II przeznaczony jest do badań wytrzymałości zmęczeniowej cienkościennych półpanwi wykonanych z wielowarstwowej taśmy łożyskowej.

Rys. 3. Schemat głowicy maszyny z wirującym wektorem obciążenia (po lewej stronie), widok głowicy maszyny (po prawej);
1 - badane łożysko, 2 - wał, 3 - masy obciążające, 4 - podpora łożyska,	5 - sprzęgło Cardana, 6 - belka stabilizująca, 7 - przegub sprężysty, 8 - przegub kulisty

3.2. Uniwersalne stanowisko do badania łożysk ślizgowych poprzecznych obciążonych statycznie Rys. 4. Widok stanowiska PGII - 1Ł Maszyna PGII -1Ł umożliwia obciążanie badanego łożyska siłą poprzeczną i momentem ukosującym. Pozwala na dokładny pomiar momentu tarcia na obudowie łożyska badanego. Maszyna PGII -1Ł służy głównie do: badania wpływu cech konstrukcyjnych (geometrycznych i materiałowych) łożyska na jego działanie, w tym także wpływu nierównoległości tworzących czopa i panwi, wpływu cech smaru na działanie łożyska, wpływu wymuszeń na nośność łożyska. Dane techniczne : średnice badanych łożysk 30 - 50 mm, obciążenie siłą poprzeczną do140000 N, obciążenie momentem ukosującym do 5000 Nm, prędkość obrotowa 0 - 3000 obr/min.

Rys. 5. Schemat stanowiska PGII-1Ł
1 - łożysko badane, 2 - wał badawczy, 3 - podpory wału, 4 - siłownik hydrauliczny obciążenia poprzecznego,	5 - podwójna podpora hydrostatyczna, 6 - silnik napędowy, 7 - układ pomiaru momentu tarcia, 8 - czujnik prędkości obrotowej czopa

3.3. Stanowisko do badań łożysk wzdłużnych SON

Stanowisko SON przeznaczone jest do badań właściwości tribologicznych łożysk wzdłużnych, zwłaszcza hydrodynamicznych w warunkach zadanych wymuszeń (obciążenia osiowego i prędkości obrotowej) i w kontrolowanych warunkach smarowania, co umożliwia badania wpływu cech konstrukcyjnych łożyska na jego właściwości. Na uwagę zasługuje zwłaszcza metodyka dokładnego pomiaru grubości filmu smarowego oraz momentu tarcia w łożysku. Dzięki temu, na stanowisku można przeprowadzać doświadczalną optymalizację konstrukcji łożysk oraz badania porównawcze łożysk o różnej konstrukcji. Stanowisko wyposażone jest w dwie głowice badawcze: szybkoobrotową i wolnoobrotową.
Dane techniczne


Rys. 6. Widok maszyny SON

Szybkoobrotowa głowica badawcza
Łożyska badane o wymiarach :

średnica zewnętrzna do 200 mm,

średnica wewnętrzna od 90 mm,

Max. siła wzdłużna 90 kN,

Max. mierzony moment obrotowy 50 Nm

Prędkość obrotowa 100÷7000 obr/min
Wolnoobrotowa głowica badawcza
Łożyska badane o wymiarach:

średnica zewnętrzna do 150 mm

średnica wewnętrzna od 60 mm

Max. siła wzdłużna 40 kN

Max. mierzony moment obr.1000 Nm

Prędkość obrotowa 30*100 obr/min

3.4. Stanowisko do badania łożysk ślizgowych poprzecznych smarowanych cieczą z twardymi zanieczyszczeniami ZAN -1

Stanowisko przeznaczone jest do badania łożysk ślizgowych poprzecznych, smarowanych zanieczyszczonym medium a także łożysk o tarciu mieszanym i suchym bez udziału zanieczyszczeń. Schemat głowicy badawczej stanowiska przedstawiono na rys. 10

Rys. 7. Głowica badawcza stanowiska ZAN (strona lewa), widok stanowiska ( strona prawa)
1 - łożysko badane, 2 - tuleja wymienna, 3 - korpus łożyska badanego, 4 - wał,	5 - drąg tłokowy, 6 - siłownik, 7 - łożysko zewnętrzne

3. 5. Stanowiska do badania tarcia i zużycia - tribometry

Laboratorium katedry wyposażone jest w kilka tribometrów:
• trzy uniwersalne urządzenia do badań w warunkach ruchu obrotowego PT1, PT2 i PT3
• trzy specjalistyczne urządzenia do badań przy ruchu posuwisto zwrotnym FRET, TPZ1 i SOOG.

Tribometry PT1, PT2 i PT3

Trzy wymienione tribometry są konstrukcyjnie zbliżone, różnią się szczegółami rozwiązań i głównie wyposażeniem. Najlepiej wyposażony jest PT3. Jest to uniwersalna maszyna umożliwiająca badanie tarcia i zużycia próbek o różnych kształtach. Umożliwia sterowaną regulację obciążenia i prędkości obrotowej. Pozwala na bardzo dokładny pomiar momentu tarcia, obciążenia, prędkości obrotowej, przyspieszeń stycznych i normalnych badanych próbek. Na rys. 8 przedstawiono schemat a na rys 9 widok tribometru PT3.

Specjalistyczne tribometry FRET, SOOG i TPZ1

Tribometry FRET i SOOG służą do badań przy oscylacyjnym ślizganiu o małej amplitudzie Głownie do badań procesu frettingu (proces destrukcji warstw wierzchnich przy oscylacyjnym ślizganiu o małej amplitudzie, elementów będących w styku)

Stanowisko TPZ1 służy do badań przy oscylacyjnym ślizganiu o "dużej " amplitudzie.
Zasadnicze dane stanowiska FRET

Dynamiczne wymuszanie ruchu przez wzbudnicę elektromagnetyczną
Amplituda oscylacji	do 100 µm
Częstotliwość oscylacji	do 500 Hz
Wartość obciążenia	do 50 N
Styk próbek skoncetrowany - walec - płaszczyzna lub kula - płaszczyzna

Rys. 8. Schemat tribometru PT3 (strona lewa), widok tribometru (strona prawa)
1, 2 - badane próbki materiałowe, 3 - układ pomiarowy przemieszczenia stycznego próbki dolnej, 4 - układ pomiarowy przemieszczenia normalnego, 5 - stopa kulista albo płaska łożyska hydrostatycznego, 6 - 3 sekcyjne, 3 komorowe, samonastawne, hydrostatyczne łożysko wzdłużne, 7 - nurnik hydrauliczny wywołujący siłę docisku próbek, 8 - silnik napędowy prądu przemiennego z enkoderem,	9  - przekładnia z pasem zespolonym wieloklinowym lub zębatym, 10 - łożysko hydrostatyczne wzdłużne, 11 - wrzeciono, 12 - prądnica tachometryczna do pomiaru prędkości wrzeciona, 13 - łożyska hydrostatyczne wrzeciona, 14 - łożyska hydrostatyczne nurnika, 15 - korpus.

Tribometr FRET

Rys. 10. Schemat stanowiska FRET (strona lewa), widok stanowiska (strona prawa)

Tribometr SOOG - zasadnicze dane

Kinematyczne wymuszanie ruchu przez mimośród z popychaczem
Amplituda oscylacji w 5 zakresach	od 30 mm do 120 mm.
Częstotliwości oscylacji	do 90 Hz.
Wartość obciążenia	do 1,6 kN
Styk rozłożony - płaszczyzna - płaszczyzna (maksymalna powierzchnia próbki 100 mm²)

Rys.11. Schemat stanowiska SOOG (strona lewa), widok stanowiska (strona prawa)

Tribometr TPZ - zasadnicze dane
Maksymalny skok ruchu posuwisto-zwrotnego	do 40 mm
Średnia prędkość ślizgania	0,01÷0,5 m/s
Maksymalna siła docisku próbek	do 1000 N

Rys. 12. Schemat tribometru posuwisto-zwrotnego TPZ (strona lewa), widok tribometru (strona prawa)
1 - próbka górna (bierna), 2 - układ pomiarowy przemieszczenia stycznego próbki dolnej, 3 - próbka dolna,	4 - suwak, 5  - oprawa popychacza, 6 - korpus stanowiska.

Próbka dolna 3 osadzona jest na suwaku 4, wykonującym ruch posuwisto-zwrotny. Suwak osadzony jest w korpusie 6 na prowadnicach tocznych, a jego ruch wymuszany jest mechanizmem korbowym. W suwak, pod komorą mieszczącą dolną próbkę, wbudowany jest układ półprzewodnikowych elementów grzejąco-chłodzących.

---