Wspomnienie o prof. dr hab. Włodzimierzu Waligórze
Prof. dr hab. Włodzimierz Waligóra urodził się 9 marca 1940 roku. Po ukończeniu w 1962 roku studiów na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i uzyskaniu stopnia magistra fizyki, rozpoczął pracę na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów Politechniki Poznańskiej. Tam zrealizował pracę doktorską i habilitacyjną, by w 2003 roku otrzymać tytuł profesora nauk technicznych w dyscyplinie naukowej: eksploatacja i budowa maszyn ze specjalnością: inżynieria powierzchni, tribologia oraz trwałość i niezawodność maszyn.
Działalność naukową Włodzimierz Waligóra rozpoczął w Laboratorium Izotopowym Politechniki Poznańskiej, gdzie włączony został w prace dotyczące zastosowania techniki jądrowej w badaniach naukowych i kontroli procesów przemysłowych. Zajmował się opracowaniem metody badania przebiegu zużycia łożysk tocznych opartej na wykorzystaniu znaczników radioizotopowych. Podsumowaniem tych badań była obroniona w 1970 roku praca doktorska nt. "Badanie wpływu doboru niektórych elementów składowych na jakość łożysk tocznych". W pracy tej udowodniono możliwość zwiększenia trwałości zmęczeniowej łożysk poprzez odpowiedni dobór elementów wchodzących w skład jednego łożyska. Wyznaczono również charakter przebiegu zużycia elementów tocznych łożysk udowadniając, że również w przypadku tych łożysk występuje okres docierania.
Innym efektem ówczesnych badań było zwrócenie szczególnej uwagi na problematykę jakości wyrobów i w konsekwencji opracowanie definicji jakości łożysk tocznych, opracowanie metody pomiaru poślizgów w łożyskach tocznych (co zostało opatentowane). Prace te doprowadziły także do powstania Zespołu Problemowego Badania Jakości Łożysk Tocznych. Prof. W.Waligóra kierował tym zespołem, a jego członkami byli pracownicy Politechniki Poznańskiej i Poznańskiej Fabryki Łożysk Tocznych. W trakcie pracy zespołu pięciu jego członków uzyskało stopnie doktora nauk technicznych.
W tamtym okresie wykrystalizował się również problem poznawczy, który do końca życia prof. Waligóry stanowił przedmiot jego zainteresowań. Problemem tym jest wyznaczenie czynników fizycznych i materiałowych, determinujących trwałość elementów maszyn, a warunkowaną ich zmęczeniem powierzchniowym. Rozwiązanie tego problemu winno spowodować zmniejszenie ogromnego rozrzutu trwałości, którym cechują się elementy maszyn pracujące w warunkach obciążeń kontaktowych, czyli takie jak łożyska toczne czy koła zębate.
Konsekwencją rozważań zmierzających do poznania przyczyn utraty zdatności przez łożyska toczne była m. in. wydana w 1981 roku rozprawa pt.: „Badania jakości łożysk wałeczkowych”. W pracy tej, wychodząc od obliczeń naprężeń brzegowych w wałeczkach łożyskowych, wykazano doświadczalnie, iż stosując optymalne kształty powierzchni tocznych uzyskać można pięciociokrotny wzrost trwałości zmęczeniowej w stosunku do trwałości wałeczków o kształcie czysto cylindrycznym. Aktualnie wszystkie produkowane łożyska wałeczkowe posiadają powierzchnie toczne o korygowanych kształtach.
Dla uzyskania możliwości badania roli warstwy wierzchniej elementów maszyn w procesach ich niszczenia, prof. Włodzimierz Waligóra zorganizował Laboratorium Warstwy Wierzchniej, które poza standardową aparaturą pomiarową wyposażone zostało także w unikalny spektroskop elektronów Augera i analizator szumów Barkhausena.
Od 1986 roku prof. Waligóra rozpoczął prace nad wykorzystaniem obróbki laserowej do zwiększenia odporność elementów maszyn na procesy niszczenia. W efekcie realizacji tych prac, oprócz opracowania własnej technologii tworzenia pokryć absorbujących promieniowanie laserowe, opanowano umiejętność realizacji obróbki laserowej różnych stali i żeliw. W konsekwencji tych prac prof. Waligóra podjął badania zmierzające do oceny wpływu obróbki laserowej na odporność na zmęczenie powierzchniowe elementów ze stali łożyskowej. Rezultaty tych badań przedstawione zostały w wydanej w roku 1994 rozprawie pt.: „Odporność na zmęczenie powierzchniowe stali łożyskowej poddanej obróbce laserowej”. Utylitarny efekt przeprowadzonych badań to wyznaczenie takich warunków obróbki laserowej próbek ze stali łożyskowej, po zastosowaniu których następował ok. 50%-towy wzrost ich trwałości umownej L50. Pozytywne efekty obróbki laserowej zachęciły także prof. Włodzimierza Waligórę do badań nad możliwością poprawy właściwości warstwy wierzchniej elementów maszyn poprzez laserowe wprowadzania do niej boru.
Realizacja powyższych prac doprowadziła do opracowania monografii pt.: „Rozrzut powierzchniowej trwałości zmęczeniowej łożysk tocznych”, wydanej w roku 2002.
Profesor Włodzimierz Waligóra był autorem licznych artykułów i opracowań naukowych, kierownikiem wielu zespołów i projektów badawczych. W ramach działalności dydaktycznej prowadził zajęcia z przedmiotów: mechanika teoretyczna, fizyka klasyczna, fizyka współczesna, trwałość i niezawodność maszyn, a w ostatnich latach prowadził wykłady z zakresu eksploatacji pojazdów i inżynierii powierzchni oraz seminaria dyplomowe. Wypromował także kilkudziesięciu dyplomantów.
Za podstawowy obowiązek każdego samodzielnego pracownika nauki profesor Waligóra uważał pomoc młodszym kolegom w zostaniu naukowcami, co znajdowało swój wyraz w prowadzonych i zakończonych przewodach doktorskich. Podkreślić przy tym należy nacechowany ogromnym zaangażowaniem partnerski stylu współpracy prof. Waligóry z wychowankami naukowymi.
Profesor Włodzimierz Waligóra był członkiem Komisji Nauki o Materiałach oraz Komisji Budowy Maszyn Polskiej Akademii Nauk, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Polskiego Towarzystwa Tribologicznego, a ponadto Międzysekcyjnego Zespołu Inżynierii Powierzchni Komitetu Budowy Maszyn PAN. Był odznaczany m. in. nagrodami Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Techniki, Medalem Edukacji Narodowej oraz medalem Wyższej Szkoły Technicznej w Brnie.
Największym hobby profesora Włodzimierza Waligóry był alpinizm. Niektóre z Jego osiągnięć w tym zakresie to pierwsze przejścia: na północną ścianę Alam Kuh w górach Elburs w Iranie, na południową ścianę Rocetta Alta di Bosconero w Dolomitach oraz na południową ścianę Huandoy Norte w Andach w Peru. Pełnił także szereg funkcji we władzach Klubu Wysokogórskiego w Poznaniu oraz w Polskim Związku Alpinizmu. Do pozazawodowych pasji profesora należały także teatr, literatura i muzyka klasyczna.
Prof. dr hab. Włodzimierz Waligóra zmarł nagle w dniu 12 marca 2010 roku. W dniu 9 marca tego roku ukończył 70 lat.
Pamięć i podziękowanie
od Koleżanek i Kolegów
za aktywność w działaniu na rzecz wspólną.